Door fouten op het gebied van toegankelijkheid kunnen apps totaal onbruikbaar worden voor mensen met een visuele of motorische beperking. Toch slaagt haast geen enkele app erin om aan alle toegankelijkheidseisen te voldoen. Dat signaleert toegankelijkheidsexpert Paul van Workum, die (mede-)oprichter is van stichting Appt. Hij lichtte op verzoek de door Pinch gemaakte NRC-app grondig door. Tipje van de sluier: dat heeft de nodige verbeterpuntjes opgeleverd.
Ook fijner voor mensen zonder beperking
Blinden die naar de buren moeten omdat ze niet zien waar ze een vinkje moeten zetten, kleurenblinden die hyperlinks niet herkennen of oudere mensen die geconfronteerd worden met wegvallende tekst omdat ze grotere letters gebruiken: dit soort voorbeelden illustreren hoe vervelend toegankelijkheidsfouten voor mensen met een beperking kunnen zijn.
In Nederland hebben 4 miljoen mensen een beperking, daarnaast zijn er 3,4 miljoen ouderen die geregeld problemen ervaren met apps. “Niet alleen daarom levert werken aan toegankelijkheid een goede businesscase op. Maatregelen als goede contrasten en ondertitelde video’s zijn ook voor mensen zonder beperking vaak fijner. Bijvoorbeeld als de zon fel schijnt of wanneer het stil heel is en jij dus ook geen geluid kunt afspelen”, stelt Paul van Workum, die met zijn stichting Appt en bedrijf Abra strijdt voor toegankelijke apps.
Missie: kennis en bewustzijn vergroten
Appt heeft als doelstelling om de kennis en het bewustzijn op het gebied van app-toegankelijkheid te vergroten. Dat doen Van Workum en zijn compagnon Jan Jaap de Groot op verschillende manieren. Zo bieden ze een kennisbank, een handboek en codevoorbeelden voor het oplossen van veelvoorkomende problemen (voor zowel iOS, Android, Flutter, React Native als Xamarin) aan. Iedere twee maanden geeft Appt gratis kick-off trainingen. Daarnaast hebben ze een drietal apps ontwikkeld: Screenreader.app om de schermlezers TalkBack (Android) en VoiceOver (iOS) onder de knie te krijgen, Appt dat de hele kennisbank bevat en Ontoegankelijk waarmee gebruikers meldingen over ontoegankelijkheid kunnen doen en beeldmateriaal kunnen aanleveren.
Een belangrijke pijler is ook het meldpunt, waarop al zo’n 300 meldingen zijn binnengekomen. Van Workum: “Wij notificeren de bedrijven vervolgens. Kort door de bocht zeggen we dan: ‘Dit gaat er mis, hier staat hoe je het kunt oplossen en dat kost je maar een paar minuten.’ Eigenlijk hebben ze dan geen enkele reden meer om het níét te doen.”
Commerciële diensten om de stichting te financieren
Het bedrijf Abra is initiatiefnemer van de stichting Appt, legt de toegankelijkheidsexpert uit. “Met Abra bouwen we software en geven we advies om digitale toegankelijkheid voor iedereen begrijpelijk te maken. Met de audits die we doen – zoals voor NRC – en de trainingen die we geven, kunnen we de activiteiten van de stichting financieren.”
Van Workum kwam via zijn compagnon op het spoor van de toegankelijkheid. “Jan Jaap vertelde mij over de nieuwe wetgeving die eraan aankwam, de grote uitdagingen, het gebrek aan kennis en het feit dat nog niemand ermee bezig was. Daarom besloten we een platform te bouwen en dat is steeds verder uitgegroeid.” Tevreden constateert hij dat ze na tweeënhalf jaar gevraagd worden door overheidsorganisaties als ministeries en gemeentes en bedrijven zoals multinationale banken, DPG Media en NRC.
De vele valkuilen van toegankelijkheid
De meestvoorkomende fouten zijn bijvoorbeeld het contrast van elementen en tekst, ontbrekende of foutieve labels, koppen die niet gemarkeerd zijn als kop en statusberichten die niet worden voorgelezen. “Het lijken allemaal eenvoudige punten. Het moeilijke: íéder element moet voldoen. Neem de Coronamelder-app, waarvoor miljoenen zijn uitgegeven. Er was veel aandacht voor toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid. Recent is de app offline gehaald, nu staat er op een nieuw gemaakt scherm een basale fout: een kop zonder markering. Soms is iets ook gewoon verschrikkelijk lastig op te lossen, ik weet bijvoorbeeld ook niet hoe je moet omgaan met een grafiek die bestaat uit allemaal staafdiagrammetjes. Designers vinden het bovendien allemaal niet zo leuk omdat toegankelijkheid het visuele design kan laten sneuvelen”, aldus Van Workum.
Ook het vinden van fouten in apps is moeilijk, legt hij uit. “Dat kun je of met een audit of gebruikersonderzoek doen. Gelukkig komen we veel op het spoor via onze app Ontoegankelijk, waarmee mensen meldingen kunnen doen. We zien dan meteen welke gebruikersinstellingen zij aan hebben staan, wat de fout is en hoe die eruit ziet. Dat geeft ons een mooie basis waarmee we bij bedrijven kunnen aankloppen.”
Apps met A-status zijn zeldzaam
Omdat het zo moeilijk is, zijn er praktisch geen apps die de A-status hebben. “Kijk naar overheidsapps. Van de 1000 apps is maar voor 20 procent een verplichte audit gedaan. Daarvan hebben er elf de A-status, waarvan negen deze status nooit hadden mogen krijgen. Binnen de bedrijfswereld zijn er ook maar een paar spelers die het heel goed doen, zoals PostNL en HEMA.” Ook de native apps van Google en Apple scoren volgens Van Workum heel goed omdat ze de standaard componenten gebruiken.
“De regel lijkt te zijn: als bedrijven zelf gaan knutselen, dan gaat het fout.” Toch is de toegankelijkheidsvoorvechter niet pessimistisch. Integendeel: “Er is namelijk heel veel laaghangend fruit. Als de kennis en het bewustzijn bij appbouwers er eenmaal is, kan snel veel worden bereikt.”
Iedere stap is cruciaal
De succesformule voor toegankelijkheid is volgens hem kennis opdoen, bewustzijn creëren, actief op zoek gaan naar fouten en die vervolgens oplossen. “Design, development, testen: iedere stap heeft zijn verantwoordelijkheid voor toegankelijkheid en bij alle stappen kunnen fouten worden gemaakt. Dit betekent dat iedereen die betrokken is bij het bouwen van de app moet weten welke beperkingen er zijn, welke hulpmiddelen mensen gebruiken en hoe dat het design of de code waaraan ze werken beïnvloedt.”
Met het oog op mensen met beperkingen moet informatie op het scherm altijd op meerdere manieren worden overgebracht en dient de interface op verschillende wijzen bediend te kunnen worden, zoals stembediening, toetsenbord of gewoon met de vinger.
Klanten zelfredzaam maken
De filosofie van Van Workum en Groot is appbouwers zoveel mogelijk zelfredzaam te maken. “Het is de bedoeling dat onze klanten zelf met toegankelijkheid aan de slag gaan. Wij helpen een tijdje mee. Na een paar maanden, als ze veel kennis en bewustzijn hebben, moeten ze gaan borgen. Bijvoorbeeld door processen van de organisatie vast te leggen in de definition of done of het design system. Uiteindelijk moeten ze het allemaal zelf kunnen, zodat wij weer door kunnen naar nieuwe klanten.”
Appt en Abra zijn dan alleen nog nodig op softwaregebied. “Denk aan onze app Ontoegankelijk, waarmee wij toegang hebben tot gebruikers. Eigenlijk willen wij op een gegeven moment vooral een softwarebedrijf worden.”
‘Veel organisaties nog niet zo ver als NRC’
Nadat NRC aangaf dit belangrijk te vinden, heeft Van Workum in opdracht van Pinch de NRC-app ge-audit op toegankelijkheid. “Ik heb op vier schermen getest en daar kwamen diverse fouten uit, wat overigens niet ongewoon is voor een nieuwsapp. Denk aan ontbrekende labels en het niet kunnen toepassen van tekstvergroting in de hele app. Ik vind het erg cool om te zien dat Pinch meteen actie onderneemt met NRC om de app te verbeteren. Deze stap maakt ze direct tot één van de koplopers, aangezien veel organisaties nog niet zo ver zijn.”
‘Fantastisch dat Pinch er meteen werk van maakt’
Na een melding over een door Pinch gebouwde app, die binnenkwam via het meldpunt, nam Van Workum contact op met dit mobile development agency om te wijzen op de tekortkoming. “Pinch vroeg aan mij of dat ze in gesprek konden gaan met de gebruiker die de melding deed. Uiteindelijk heeft het contact geleid tot een in-company training, die ik binnenkort ga geven. Ook werk ik momenteel aan een audit van de Reformatorisch Dagblad-app, die ook door Pinch is gebouwd.”
Na het gesprek met de gebruiker is Pinch hard gaan werken aan bewustzijn en kennis op het gebied van toegankelijkheid. Recent is ook een QA-engineer aangenomen die onder andere zal letten op toegankelijkheid. Van Workum: “Al met al fantastisch om te zien dat Pinch er meteen werk van maakt.”
